TSUE: pytania polskich sądów w sprawie statusu sędziów niedopuszczalne

Adobe Stock

· Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał za niedopuszczalne pytania prejudycjalne Sądu Okręgowego w Katowicach oraz Sądu Okręgowego w Krakowie w związku z trwającym sporem o sposób powoływania sędziów w Polsce.

· Sądy zapytały Trybunał Sprawiedliwości UE, czy można uznać za niezależnych sędziów powołanych na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, która od 2018 r. składa się w większości z przedstawicieli parlamentu.

· Zadane pytania miały na celu ustalenie, czy sąd może wyłączać takich sędziów z rozpoznawania spraw, a także ignorować wydawane przez nich orzeczenia.

· TSUE uznał pytania prejudycjalne za niedopuszczalne, stwierdzając, że nie mają one związku z rozpatrywanymi przez sądy pytające sprawami.

Istota tego sporu dotyczy wątpliwości, czy decydujący wpływ na wybór sędziów powinny mieć środowiska sędziowskie (jak to było do 2017 r.) czy demokratycznie wybrani parlamentarzyści (jak to jest od 2018 r.). Zwolennicy pierwszego rozwiązania wskazują na sędziów jako najlepiej przygotowanych do oceny kwalifikacji kandydatów na stanowiska sędziowskie. Zwolennicy drugiego rozwiązania wskazują z kolei na konieczność wzmocnienia demokratycznej legitymacji władzy sądowniczej.

Sędziowie w Polsce są powoływani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Krajowa Rada Sądownictwa jest organem kolegialnym złożonym z 25 członków, w tym 15 sędziów, 6 przedstawicieli parlamentu, przedstawiciela Prezydenta RP, Ministra Sprawiedliwości, Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego oraz Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Do 2017 roku 15 sędziowskich członków KRS było wybieranych przez środowiska sędziowskie, a od 2018 roku są oni wybierani przez Sejm. W konsekwencji większością głosów w KRS dysponują przedstawiciele parlamentu, którzy mają decydujący wpływ na to, jacy kandydaci zostaną przedstawieni Prezydentowi na stanowiska sędziowskie.

Nowy skład Rady jest krytykowany przez część środowisk prawniczych, zdaniem których wybór większości członków przez parlamentarzystów powoduje istotne ryzyko, iż przy selekcji kandydatów na sędziów będą oni kierowali się ich sympatiami politycznymi, a nie posiadanymi kwalifikacjami i doświadczeniem. Od tego czasu, za sprawą na nowo ukształtowanej KRS, wyłoniono około 2300 sędziów, których status jest kwestionowany z uwagi na zarzut braku niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej. Przez kilka lat Sąd Najwyższy, Europejski Trybunał Praw Człowieka i Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydały serię orzeczeń uznających, że sposób wyboru 15 sędziowskich członków KRS wymaga zmiany, bo aktualna metoda negatywnie rzutuje na zaufanie społeczeństwa do sędziów. 

Pytania prejudycjalne sądu krakowskiego i sądu katowickiego dotyczyły wątpliwości, czy sędziowie sądów powszechnych powołani na wniosek nowoukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa spełniają wymogi prawa UE w zakresie niezależności i ustanowienia z poszanowaniem prawa krajowego. Z zadanymi pytaniami wiązało się też zagadnienie możliwości uznania za niebyłe orzeczeń wydanych przez sędziów niespełniających tych wymogów.

Pytanie prejudycjalne sądu katowickiego zostało zadane w związku z zażaleniem rozpoznawanym przez skład trzyosobowy, z udziałem sędziego powołanego po 6 marca 2018 r. Sędzia sprawozdawca chciał ustalić, czy taki skład orzekający jest zgodny z prawem UE.

Natomiast pytanie sądu krakowskiego zostało zadane przez sędziego w związku z rozpoznanym już wnioskiem o zabezpieczenie w sprawie cywilnej, który został prawomocnie oddalony przez inny skład tego samego sądu, z udziałem sędziego powołanego na wniosek nowoukształtowanej KRS.  

TSUE jednak odmówił udzielenia odpowiedzi na zadane pytania prejudycjalne, wskazując, że są formalnie niedopuszczalne.

„Trybunał dostarcza sądom krajowym elementów wykładni prawa Unii, które są im niezbędne do rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi sporów, oraz że odesłanie prejudycjalne nie ma służyć wydawaniu opinii doradczych w przedmiocie pytań ogólnych i hipotetycznych, lecz ma być podyktowane potrzebą skutecznego rozstrzygnięcia sporu” – wskazał TSUE.

Tymczasem, zdaniem Trybunału, zadane pytania prejudycjalne dotyczyły zagadnień czysto hipotetycznych.

Nawet gdyby TSUE uznał, że wspomniani sędziowie powołani w nowej procedurze istniejącej od 2018 r. nie spełniają wymogów unijnych, to sądy pytające nie miałyby podstaw prawnych do ich wykluczenia z orzekania czy oceny legalności powołania. W przypadku Sądu Okręgowego w Katowicach, Trybunał podkreślił, że w świetle polskich regulacji procesowych, sędzia sprawozdawca nie jest upoważniony do wyłączenia innego członka składu orzekającego. Z kolei w przypadku Sądu Okręgowego w Krakowie pytającego o prawomocne postanowienie Trybunał zwrócił uwagę, że „sąd ten nie jest właściwy ani do «wyłączenia» sędziego zasiadającego w składzie orzekającym, który wydał to postanowienie, ani do podważenia tego postanowienia”.

STOP NISZCZENIU POLSKI - PODPISZ PETYCJĘ - LINK